چرخه سنگ
🔹چرخه سنگ
بین سنگهای رسوبی ، آذرین و دگرگونی روابطی معین وجود دارد. با گذشت زمان و تغییر شرایط هر یک از این سنگها میتوانند به انواع دیگری تغییر یابند. این روابط ، چرخهای را تشکیل میدهند که میتوان از طریق آن ، راههای مختلفی را پیگیری کرد که مواد متشکله از آن عبور میکنند. نحوه نشان دادن سنگهای آذرین به گونهایست که تشکیل شدن آنها را از یک ماگما ، مشخص می سازد. این پدیده به نوبه خود حلقه ای را در زنجیر چرخه بوجود می آورد. سنگهای دیگر ، با استفاده از فرآیندهای مختلف ، از همین سنگهای مادر منشا میگیرند.
🔹فرآیندهای موثر در چرخه سنگ
🔸هوازدگی
هوازدگی ، در آغاز به سنگ سخت و جامد حمله ور میشود. این نوع سنگ ، یا از سرد شدن گدازه بر روی سطح زمین تشکیل شده است و یا سنگی آذرین بوده که در زیر سطح زمین تشکیل یافته و بعدها به علت فرسایش سطح پوشاننده آن پدیدار شده است. محصولات نهایی عمل هوازدگی موادی هستند که نهایتا در تشکیل سنگهای جدید (رسوبی ، دگرگونی و حتی آذرین) بکار میروند.
🔸فرآیندهای حمل و نقل
زمین لغزهها ، آبهای جاری و یخ یخچالها ، در حرکت دادن مواد از محلی به محل دیگر موثر میباشند. در یک چرخه آرمانی این مواد نهایتا در کف اقیانوسها قرار میگیرند.
🔸فرآیندهای دیاژنز
فرآیندهای دیاژنز لایهای از گل نرم ، شن و ماسه و ریگ را که در کف اقیانوسها قرار گرفتهاند سفت و محکم میکنند و سنگهای رسوبی را تشکیل میدهند.
🔸فرآیندهای دگرگونی
اگر چرخه بیهیچ وقفهای ادامه یابد، این سنگهای تازه تشکیل شده در کف اقیانوس ، به تدریج در اعماقی بیشتر و بیشتر مدفون شده و تحت تاثیر فشار ناشی از وزن سنگهای رویی ، دما و نیروهای ناشی از حرکات زمین ، قرار میگیرند. تحت این شرایط جدید ممکن است که سنگهای رسوبی تغییر یافته و به سنگهای دگرگونی تبدیل شوند.
🔸تشکیل سنگهای آذرین
اگر دما و فشار همچنان افزایش یابند، این سنگهای دگرگونی نیز نهایتا هویت خود را از دست داده و پس از ذوب شدن به صورت ماگما در میآیند. سرد شدن این ماگما باعث تشکیل دگرباره سنگ آذرین خواهد شد. به این ترتیب ، چرخهای کامل طی میشود.
🔹قطع شدن چرخه کامل سنگ در نقاط مختلف
نکته قابل توجه این است که امکان دارد چرخه کامل سنگ در نقاط مختلف قطع شود.
☆برای مثال سنگ آذرینی که در زیر سطح زمین تشکیل میشود، ممکن است که هرگز رخنمون نیافته و به دلیل عدم تاثیر هوازدگی ، هرگز به رسوبات تبدیل نشود.
☆از سوی دیگر ممکن است که همین سنگ تحت فشار و دمای زیاد قرار گرفته و بدون عبور از مرحله میانی رسوبی ، مستقیما به سنگ دگرگونی تبدیل شود.
☆قطع چرخه ی کامل ، هنگامی رخ می دهد که رسوبات ، سنگهای رسوبی و یا سنگهای دگرگونی ، بیش از آن در چرخه کامل به راه خود ادامه داده و وارد مرحله بعدی شوند، مورد هجوم هوازدگی قرار گیرند.
🔹نظریه جیمز هوتن درباره چرخه سنگ
چرخه سنگ ، احتمالا برای اولین بار در اواخر قرن هجدهم ، بوسیله جیمز هوتون مطرح شده است. او در کتاب نظریه زمین خود میگوید. بنابراین ما به سمتی هدایت میشویم که میتوانیم گردش مواد را در این کره ، مشاهده کنیم. گردشی که بیانگر عملکرد نوعی صرفه جویی در سیستم طبیعت است. یکی از حالات زمین ، حالت رشد و افزایش است و حالت دیگر آن ، کاهش و واپاشی. بنابراین جهان در گوشهای ویران و در گوشهای دیگر بازسازی میشود و فرآیندهایی که جهان بوسیله آنها واپاشی میشود، به همان اندازه در چشم علم آشکار میباشند که فرآیندهای باز سازنده آن.