سازند شیشتو Shishtou Formation

 

📚سازند شیشتو (Shishtou Formation)

✏️یک واحد سنگ‎چینه‎اى دو زمانه است. به  همین رو، به دو زیر سازند به نام‎هاى شیشتو (1) در زیر و شیشتو (2) در بالا تقسیم شده است که مرز بین این دو با افقى از شیل‎هاى زغالى سیاه‎رنگ به نـام افق موش(Mush Horizone) مشخص مى‎شود (روتنـر و همکاران، a1968). 
✏️شیشتو (1) سن دونین پسین (فرازنین – فامنین)، و شیشتو (2) سن کربنیفر پیشین (تورنزئن – ویزئن) دارد. 
✏️در محل بُرش الگو (ازبکوه)، شیشتو (1) تناوبى از شیل، مارن و آهک است ولى، در بُرش مرجع (حوض دوراه)، این زیر سازند با 326 متر ضخامت، تناوبى از شیل سبز تیره، ماسه‎سنگ کوارتزى و سنگ‌‎آهک‎هاى فسیل‎دار است که در نزدیک به رأس آن، لایه‌‎اى راهنما به ضخامت 28 متر از سنگ‎آهک سُرخ و شیل، حاوى سرپایان خوب حفظ شده (لایة گونیاتیت‎دار)، وجود دارد. 
✏️رنگ سُرخ این لایه کلیدى سبب مى‎شود تا لاىه مذکور در زمینه‎اى از ردیف‎هاى خاکسترى رنگ، سیماى شاخص داشته باشد. شیشتو(1) در همه جا مجموعه‎اى غنى از بازوپایان، مرجان، بریوزوآ، سرپایان و کنودونت دارد که همگى به زمان فرازنین – فامنین اشاره دارند.

✏️گسترش جغرافیایى شیشتو (1) به طور عمده در نواحى طبس – ازبکوه است. در خاور ده‎بید فارس ردیف‎هایى یادآ‎ور سازند شیشتو هستند ولى در دیگر نقاط ایران مرکزى، این سازند گزارش نشده و به نظر مى‎رسد که رخساره شیلى، ماسه‎سنگ،آهکى سازند شیشتو در نواحى بیرون از محدوده طبس – شیرگشت، به ردیف‎هاى کربناتى شیمیایى تغییر رخساره مى‎دهد.

✏️گفتنى است که در شمال کرمان ردیف‎هاى آوارى قابل قیاس با سازند پادها وجود دارد که در پاره‎اى از گزارش‎هاى زمین‎شناسى به سن آشکوب ایفلین – ژیوسین، دانسته شده‎اند، ولى داستان‎پور (1996) با تکیه بر استدلال‎هاى دیرینه‎شناسى  بر این باور است که ماسه‎سنگ‌‎هاى سُرخ‎رنگ و واحد کنگلومرایى قیاس شده با سازند پادها، متعلق به دونین پسین است که  در نواحى هوتک، گریک و شمس‌‎آباد با سنگ‎هاى کربناتى با همین سن (دونین پسین) پوشیده شده‎اند.

 

✏️گونا‎گونى رخساره‎هاى سنگى و زیستى دونین در ایران مرکزى مى‎تواند نشانگر استقلال و جدا بودن حوضه‎هاى رسوبى باشد.

✏️مطالعات ژئوشیمی آلی روی نمونه های انتخابی از سازند سیلیسی-آواری شیشتو (دونین بالایی تا کربنیفر زیرین) از دو رخنمون سطحی در محدوده ی کوه های شتری ناحیه ی رسوبی طبس در ایران مرکزی انجام شده و به طور میانگین مقدار کل کربن آلی (TOC) سازند شیشتو برابر با 2/1 درصد وزنی است. 
✏️از لحاظ مقدار کربن آلی این سازند به عنوان سنگ منشاء خوبی قابل توجه است. مقادیر شاخص هیدروژن (HI) برای نمونه های سازند شیشتو به طور میانگین 21 میلیگرم هیدروکربن بر گرم کربن آلی است. بر اساس این داده ها در حال حاضر کروژن های موجود در این سازند بسیار فقیر از هیدروژن بوده و از لحاظ ترکیب شیمیایی بیشتر معادل کروژن نوع IV هستند. 
✏️از لحاظ بلوغ حرارتی، بر اساس مقادیر Tmax قابل اعتماد، مقادیر انعکاس ویترینیت و به ویژه نسبت های ژئوشیمی مولکولی ، سازند شیشتو در حال حاضر در محدوده ی پنجره ی نفتی قرار دارد و بالغ است. 
✏️بر اساس نسبت های ژئوشیمی و بایومارکری  کروژن های مولد موجود در سازند شیشتو مخلوطی از کروژن های نوع II و III است که در محیط دریایی و در شرایط نیمه احیایی با حفظ شدگی نسبتاً خوب تا متوسط ته نشین شده است. منشاء ماده ی آلی موجود در نمونه های مورد مطالعه ی ترکیبی، ماده ی آلی جلبکی با منشاء دریایی و مواد آلی قارهای میباشد. این سازند در محیطهای زیرسطحی ناحیه ی طبس در حال تولید هیدروکربن است.